Λίγη έμπνευση, αρκετή φαντασία, σκληρή δουλειά και σεβασμός απέναντι στην πόλη και τους ανθρώπους της. Αυτά είναι τα θεμελιώδη συστατικά της επιτυχίας για μια ευρωπαϊκή πόλη που θέλει να κερδίσει τους επισκέπτες της και να τους κατακτήσει ολοκληρωτικά, αφήνοντάς τους με τις καλύτερες των εντυπώσεων και δημιουργώντας τους την ανάγκη να επιστρέψουν για να απολαύσουν όλα εκείνα που ο χρόνος τους εμπόδισε να δουν την πρώτη φορά.
Ταξιδεύοντας στο Τορίνο, μια βιομηχανική πόλη του ιταλικού Βορρά, έβαλα το δικό μου προσωπικό στοίχημα για να δω αν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, με ελάχιστα διάσημα μνημεία και ξακουστά οροθέσια, η συνταγή αυτή θα κατάφερνε να αλλάξει την επιφύλαξη που είχα απέναντί της. Το πρώτο βλέμμα από το παράθυρο του ξενοδοχείου ήταν απογοητευτικό. Μουντά ομοιόμορφα κτήρια, σε ένα παγωμένο θολό από την ομίχλη ορίζοντα, με τις Άλπεις μόλις να διακρίνονται σαν τείχη που περιέκλειαν ασφυκτικά την πρώτη πρωτεύουσα της ενωμένης Ιταλίας.
Δε χρειάστηκε παρά μια βόλτα ως το κέντρο για να αλλάξω δραματικά άποψη και να πειστώ ότι ακόμη και έτσι, με τις ελάχιστες δυνατές "περγαμηνές", το Τορίνο θα έπαιρνε μια θέση στις πόλεις που μου άφησαν τις καλύτερες εντυπώσεις και μια υποσημείωση στην άκρη του μυαλού μου ότι θα επιστρέψω κάποια στιγμή εκεί. Παρά το απίστευτο κυκλοφοριακό, το ιστορικό κέντρο ήταν εντελώς απαλλαγμένο από αυτοκίνητα. Ελάχιστα ήταν εκείνα που κινούνταν στους πλακοστρωμένους πεντακάθαρους δρόμους, επιτρέποντας στους πεζούς να απολαύσουν τον περίπατό τους. Διάσημοι για το σεβασμό απέναντι στους διαβάτες, οι Ιταλοί οδηγοί "κοκκάλωναν" στις διαβάσεις πεζών αφήνοντάς σε να περάσεις σε βαθμό που δε θα κινδύνευες να σε πατήσουν ακόμη και αν προχωρούσες ονειροβατώντας ή με κλειστά μάτια.
Η σύγκριση με το Ηράκλειο ήταν αναπόφευκτη, αφού κάτι ανάλογο θα σήμαινε ή το "στόλισμα" του πεζού με απείρου κάλλους κοσμητικά επίθετα, συνοδευόμενα με την κλασική χειρονομία της ανοιχτής παλάμης, ή στη χειρότερη περίπτωση με ένα δυστύχημα.
Ηλεκτρικά λεωφορεία διαφήμιζαν κυριολεκτικά και μεταφορικά τη συνεισφορά τους στη μάχη για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ τα τραμ πηγαινοέρχονταν συνεχώς μεταφέροντας τους Τορινέζους και τους επισκέπτες στους προορισμούς τους. Δρόμοι και απέραντα πάρκα γύρω από τον Πάδο έμοιαζαν να μας ειρωνεύονται που ερχόμασταν από μια πόλη οι κάτοικοι της οποίας αγνοούν τι θα πει καθαριότητα και πόσο θεμελιώδες είναι το να μην πετάς ούτε χαρτάκι καταγής.
Οι κάδοι, πεντακάθαροι και γυαλιστεροί, δε δημιουργούσαν αποστροφή και αηδία, αλλά προσέθεταν επιχειρήματα στον ορισμό της «ποιότητας ζωής». Όχι μόνο αυτό, αλλά πουθενά δεν τους είδα ξεχειλισμένους από σκουπίδια, γεγονός που ερμηνευόταν από το ότι καθαρίζονταν συνεχώς. Τα τεράστια πάρκα λαμπερά και περιποιημένα, με τους διαβάτες να τα απολαμβάνουν. Τα λιγοστά λείψανα της αρχαίας ιστορίας της πόλης, απομεινάρια του πρώτου οχυρού των Ρωμαίων στην περιοχή, καλοδιατηρημένα και προσεγμένα, μας προκαλούσαν θλίψη στη σύγκριση του τρόπου με τον οποίο "αναδεικνύουμε" τα δικά μας ανεκτίμητης αξίας μνημεία από το πανάρχαιο παρελθόν μας.
Ακόμη και αυτά που αναστηλώνονταν βρίσκονταν προστατευμένα από ένα πανί, το οποίο αντέγραφε τη μορφή του μνημείου το οποίο σκέπαζε, ώστε ο επισκέπτης να μην απογοητευτεί που δεν είχε τη δυνατότητα να το δει και να πάρει έστω μια μικρή ιδέα για το πώς είναι και πώς θα αποκαλυφθεί όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες. Σε πλήρη αντίθεση με τις δικές μας λινάτσες που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις περιπτώσεις, και οι οποίες σχεδόν κατά κανόνα παραμένουν να στοιχειώνουν τα μνημεία, ακόμη και όταν ξεσκιστούν από τα στοιχεία της φύσης και τη φθορά του χρόνου, ντροπιάζοντάς μας. Οι συγκρίσεις αναπόφευκτες και δυστυχώς πανταχού παρούσες. Ανελέητα παρούσες.
Σε κάθε γωνιά καλαίσθητες πινακίδες πληροφορούσαν όποιον ήθελε να μάθει κάτι παραπάνω για το Τορίνο, για την ιστορία του κάθε μνημείου ή κτηρίου, ενώ οι Τορινέζοι, ευγενέστατοι και χαμογελαστοί, έσπευδαν να διαφημίσουν την πόλη τους δίνοντας όποια πληροφορία τούς ζητούσες. Από το πώς θα κινηθείς ή θα βρεις ένα μνημείο που ψάχνεις, μέχρι το πού θα ανακαλύψεις ένα εστιατόριο ή ένα καφέ για να ξεκουραστείς, καθιστώντας τη χρήση του χάρτη περιττή υπόθεση!
Κάπου κοντά στο Παλάτσο Μαντάμα και το Παλάτσο Ρεάλε, τα δύο πιο χαρακτηριστικά μνημεία της Πιάτσα Καστέλο στο κέντρο του Τορίνου, έμεινα άφωνος όταν είδα δύο υπαλλήλους του Δήμου πάνω σε ένα γερανό να καθαρίζουν το γυαλί των φωτιστικών του δρόμου, ενώ ομολογουμένως σοκαρίστηκα από το πόσες γλάστρες με λουλούδια υπήρχαν στους δρόμους και τα μπαλκόνια των κτηρίων, καθαρές και όμορφες, μακριά από τα βάρβαρα χέρια βάνδαλων σαν τους εγχώριους, που δεν αφήνουν τίποτα όρθιο στο Ηράκλειο, από φωτιστικά έως δέντρα.
Αφίσες πουθενά, ούτε στους τοίχους σπιτιών και μαγαζιών, ούτε φυσικά πάνω στα μνημεία τους, και σαφώς στους στύλους και τα φανάρια. Υπήρχαν μονάχα σε συγκεκριμένα καλαίσθητα σημεία, ενώ για όσους ήθελαν περισσότερες πληροφορίες για παραστάσεις ή άλλα δρώμενα υπήρχαν ειδικά κιόσκια του Δήμου του Τορίνου που παρείχαν πληροφορίες στους επισκέπτες.
Μόλις ο ήλιος έδυε πίσω από τις Άλπεις και το τσουχτερό κρύο άρχισε να τρυπά το κορμί, οι νυχτερινές εικόνες από το κέντρο της πόλης κατάφερναν να ζεστάνουν την ατμόσφαιρα. Υπέροχοι διακριτικοί φωτισμοί έκαναν την πόλη να ζωντανεύει, προκαλώντας σε να αψηφήσεις τις θερμοκρασίες που... ακροβατούσαν γύρω από το "μηδέν" και να επιχειρήσεις μια ακόμη βόλτα στην πόλη.
Τότε ήταν που σε περίμενε μια ακόμη πιο εντυπωσιακή έκπληξη. Ο χριστουγεννιάτικος διάκοσμος. Καταστόλιστοι πανέμορφοι δρόμοι, χωρίς πανάκριβα "φανφαράδικα" στολίδια, αλλά με απλές ιδέες που αποδεικνύονταν στην πράξη ασύλληπτες εμπνεύσεις. Στη Βία Γκαριμπάλντι, έναν τεράστιο εμπορικό δρόμο του Τορίνου, ο περαστικός ξαφνιαζόταν από μια φράση που κρεμόταν φωτεινή με διάφορα χρώματα πάνω από τα κεφάλια του.
Ήταν η πρώτη από ένα παραμύθι που συνεχιζόταν, κάνοντάς σε να θες να διασχίζεις το δρόμο, αν όχι για να ψωνίσεις, τουλάχιστον για να το διαβάσεις. Ακολουθώντας τις λέξεις και τις φράσεις έφτανες ως το τέλος του δρόμου για να διαβάσεις το κλασικό «έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα» και να νιώσεις το χαμόγελο να διαγράφεται αβίαστα στο πρόσωπο, απολαμβάνοντας τη μοναδική αυτή εμπειρία.
Δε χρειάστηκαν τεράστιοι προϋπολογισμοί για να στολιστεί αυτός ο δρόμος. Ούτε περίτεχνα φωτιστικά. Πόσο μάλλον πανάκριβα. Έμπνευση, φαντασία και μεράκι... Αυτά ήταν τα δομικά συστατικά για τη δημιουργία κάτι τόσο εντυπωσιακού και αξέχαστου όσο και πανέξυπνου.
Λίγα μέτρα πιο κάτω, μια σειρά από απλούς κύβους τοποθετημένους στη σειρά δημιουργούσε ένα ονειρικό σουρεαλιστικό σκηνικό, που μεταμόρφωνε κυριολεκτικά μια πλατεία σε ένα άλλο χριστουγεννιάτικο παραμύθι. Ούτε κακόγουστες φάτνες. Ούτε φωτάκια το ένα πάνω στο άλλο. Ούτε κατακρεουργημένα χριστουγεννιάτικα δέντρα. Ούτε λάμπες ριγμένες εδώ κι εκεί. Απλά, λιτά, έξυπνα και επιβλητικά στολίδια, ικανά όμως να κάνουν το δικό τους γιορτινό θαύμα. Ζηλέψαμε... Ομολογουμένως...
Σκεφτήκαμε πόσο διαφορετικά θα ήταν όλα και εδώ αν η ποιότητα ζωής και η έμπνευση συνδυάζονταν με την αγάπη του πολίτη για το χώρο που τον στεγάζει και τους ανθρώπους με τους οποίους οφείλει να ζει δίπλα του, είτε αυτοί είναι γείτονες είτε επισκέπτες. Φυσικά κανείς δε θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι στο Τορίνο τα πάντα είναι όμορφα αγγελικά πλασμένα. Στα σίγουρα τα προβλήματα της καθημερινότητας, μικρά και μεγάλα, έχουν τη δική τους θέση σε αυτό το μεγάλο μωσαϊκό της μεγαλούπολης.
Όμως οι μικρές αυτές πινελιές, που δίνουν μια άλλη αίσθηση στο Τορίνο, κάνουν παράλληλα και τη διαφορά και κέντρισαν την περιέργειά μας και εκείνο το νεύρο που ερεθίζεται κάθε φορά που βλέπουμε τα στραβά του Ηρακλείου και των κατοίκων της.
Για όσους έχουν ευήκοον ους ας δώσουν λίγη περισσότερη προσοχή σε αυτά τα παραδείγματα που αντλήσαμε από το Τορίνο και ας προσπαθήσουν να τα υιοθετήσουν. Στα σίγουρα δε θα βγουν χαμένοι από την προσπάθεια..!
Του Σταύρου Μουντουφάρη
